Nieco historii

I edycja Rocznika Statystycznego Polski (Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej) została wydana w 1921 r. (tom 1; w sumie w latach 1921-23 wydano 2 tomy), ostatnia – w 1930 r. Dane do pierwszej edycji Rocznika zebrano ze wszystkich dostępnych źródeł, głównie jednak z badań statystycznych prowadzonych przez państwa zaborcze.

W 1930 r. rozpoczęto wydawanie Małego Rocznika Statystycznego, który ukazywał się do 1939 r. (10 edycji). Co ciekawe, edycja z 1938 r. osiągnęła nakład 100 tys. egzemplarzy. W przedmowie do MRS 1930 napisano:

„Podejmując niniejsze wydawnictwo, GUS ma na celu zaspokoić od dawna odczuwaną przez szerokie koła społeczeństwa potrzebę posiadania podręcznika-informatora, w którym byłyby zgrupowane najbardziej ogólne, ale zarazem i najistotniejsze dane liczbowe o Polsce. Mając na uwadze powyższą potrzebę, GUS potraktował MRS jako publikację zupełnie odrębną od Rocznika Statystyki RP, ujmując go pod względem treści jak i układu odpowiednio do zadań, które ma spełnić”. (zob. cała przedmowa)

RS 1947

Po wojnie, od 1947 r. ukazywał się co roku wyłącznie Rocznik Statystyczny Polski, który początkowo nawiązywał do tradycji przedwojennego MRS i w 1947 r. ukazał się jako XI edycja (tj. kolejna po MRS 1939; zob. przedmowa). Na początku lat 50-tych GUS został zmuszony do zaniechania opracowywania wydawnictw jawnych, w tym Rocznika Statystycznego Polski. Po przerwie, w 1956 r. (RS 1955) wznowiono jego coroczne wydawanie. Dopiero w 1958 r. powrócono do wydawania „małej wersji” rocznika. W tym czasie Mały Rocznik Statystyczny miał być „zwiastunem” aktualnych informacji o Polsce i świecie. Przyświecał mu cel prezentowania danych w „przyspieszonym” trybie.

Od 1958 r. aż po dzień dzisiejszy wydawane są w jednym roku dwa roczniki statystyczne (MRSP i RSRP).

Od 1990 r., gdy zmienił się system publikacyjny GUS i funkcję bieżącej informacji przejęły inne wydawnictwa GUS, MRSP powrócił do swej – pierwotnie ustalonej jeszcze w latach 30-tych ubiegłego wieku – funkcji popularyzatorskiej. Wtedy też wprowadzono po raz pierwszy atrakcyjną formę edytorską rocznika (obowiązującą po dzień dzisiejszy). W przedmowie do MRSP 1990 napisano:

„Staramy się przywracać w coraz większym zakresie dawny, popularyzatorski charakter Małego Rocznika Statystycznego. Dążymy do rozszerzenia kręgu odbiorców, zwłaszcza wśród młodzieży. Temu celowi służyć ma atrakcyjna szata graficzna, zastąpienie typowych tablic statystycznych wykresami, kartogramami i schematami”.

Zmiana była diametralna, gdyż liczba wykresów wzrosła znacząco (z 39 w 1989 r. do 93 w 1990 r.).

W roku 1998 – w przypadku „dużego” rocznika statystycznego i w roku 2000 – w przypadku „małego” rocznika, opracowano i wydano po raz pierwszy polsko-angielską edycję roczników, przyjmując dla nich obowiązujący do dziś tytuł:

Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej (RSRP),
Mały Rocznik Statystyczny Polski (MRSP).

Mały Rocznik Statystyczny Polski to popularne wydawnictwo przeznaczone dla szerokiego kręgu odbiorców, zwłaszcza dla młodzieży szkolnej i studentów, ukierunkowane na informacje podstawowe, służące mniej „wyrobionemu” czytelnikowi. W bogatej formie graficznej prezentowane są w nim podstawowe informacje dotyczące poziomu życia społeczeństwa i stanu gospodarki kraju.

Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej to podstawowa zbiorcza publikacja Urzędu o charakterze źródłowym, mająca służyć głównie profesjonalistom, osobom o dużej wiedzy fachowej. Prezentuje obszerny zestaw informacji o zjawiskach i procesach zachodzących w kraju, charakteryzujących poziom życia społeczeństwa i stan gospodarki kraju.

W obu rocznikach prezentowane są ważniejsze dane opisujące zróżnicowanie w układzie regionalnym oraz zbiór informacji z zakresu porównań międzynarodowych. Zestaw danych z dziedziny statystyki międzynarodowej oraz imienne prezentowanie wybranych państw umożliwia porównanie Polski z tymi krajami.

Mały Rocznik Statystyczny od 1934 r. jest pomocą w nauczaniu szkolnym, kiedy to ówczesne Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zatwierdziło MRS „jako książkę pomocniczą dla nauczycieli oraz jako książkę bibliotek uczniowskich w szkołach średnich ogólnokształcących i w seminariach nauczycielskich”. Tradycja przetrwała do dziś. Na pierwszej stronie Rocznika znajduje się informacja, że „Ministerstwo Edukacji i Nauki zakwalifikowało niniejszą publikację jako książkę pomocniczą do użytku szkolnego”.

Natomiast w RSRP widnieje tekst: „Ministerstwo Edukacji i Nauki zakwalifikowało niniejszą publikację do bibliotek szkół ogólnokształcących i zawodowych”.

MRSP – do 1998 r. i RSRP – do 1997 r. ukazywały się wyłącznie w formie papierowej (książka); obecnie ukazują się również w formie elektronicznej – na płycie CD-ROM. Ponadto MRSP (oraz wybrane tablice RSRP) rozpowszechniany jest na stronie internetowej GUS – http://www.stat.gov.pl.

➡ Kilka ważnych dat:

czerwiec 1921 – ukazuje się pierwszy, wydany przez Główny Urząd Statystyczny, „Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej” (T. I) – do 1930 r.
1930 – rozpoczęto wydawanie „Małego Rocznika Statystycznego” – do 1939 r.
listopad 1947 – ukazuje się pierwszy po wojnie „Rocznik Statystyczny 1947″ – do 1950 r.
1956 – po pięcioletniej przerwie ukazuje się „Rocznik Statystyczny 1955″ zawierający dane za lata 1953, 1954 i częściowo za 1955 r. – do dziś (ale inna nazwa)
1958 – wydano po raz pierwszy po II wojnie światowej „Mały Rocznik Statystyczny” – do dziś (ale inna nazwa)
1998/2000 – od tego momentu Roczniki wydawane są w wersji polsko-angielskiej i przybierają obowiązujące do dziś nazwy (RSRP/MRSP)

Zestawienie dat – na podstawie tego materiału (PDF) oraz informacji własnych.

➡ Roczniki na przestrzeni lat

Poniższa tabelka (opracowanie własne) prezentuje obrazowo rozkład Roczników na przestrzeni lat wraz z numerami edycji. Były lata, kiedy wydawano tylko jeden Rocznik, były lata, kiedy nie wydawano żadnego. Obecne edycje mają numery 50 (MRSP) i 67 (RSRP). Obie zostały wydane w 2007 r., czyli 89. roku istnienia GUS-u.